Lúa ở vùng chúng tôi ngoài bệnh đốm vằn thường xuyên gây hại, thì vào vụ lúa đông xuân bệnh đạo ôn cũng thường phát sinh và gây hại khá nặng (nhất là những ruộng lúa được quan tâm chăm bón nhiều dẫn đến quá xanh tốt). Xin được nói rõ thêm về căn bệnh này và biện pháp phòng trừ chúng sao cho có hiệu quả?
Nguyễn Như Thanh và một vài bà con trồng lúa ở Long Thành (Đồng Nai)
Trả lời: Đạo ôn là một trong vài loại bệnh hại nguy hiểm cho cây lúa ở các tỉnh phía Nam. Theo quy luật chung thì vụ đông xuân thời tiết thường lạnh, có nhiều sương mù, trời âm u ít nắng… đây là điều kiện rất thuận lợi cho bệnh phát sinh, phát triển. Thực tế đồng ruộng cho thấy đa số các giống lúa đang được gieo trồng phổ biến hiện nay ở các tỉnh phía Nam là giống nhiễm bệnh đạo ôn, cả hai điều kiện này rất dễ tạo điều kiện cho bệnh phát sinh gây hại mạnh trong các vụ đông xuân. Bệnh có thể gây hại trên lá, trên cổ bông, đốt thân và cả trên hạt.
– Trên lá: bệnh gây hại chủ yếu ở giai đoạn mạ – đẻ nhánh. Lúc đầu vết bệnh chỉ nhỏ như đầu mũi kim, màu xám xanh giống như bị nước sôi, sau đó chuyển sang màu nâu, rồi lan rộng dần ra thành hình thoi (có người gọi là hình mắt én) xung quanh màu nâu đậm, giữa màu xám trắng (ảnh 1,2). Khi bệnh phát triển mạnh nhiều vết bệnh liên kết lại với nhau làm cho chỗ bị bệnh bị cháy khô. Nếu nặng cả lá bị cháy khô, cây lúa bị lụi xuống.
– Trên cổ bông, đốt thân: nấm bệnh tấn công trên đốt thân, cổ bông hoặc trên gié lúa, chỗ bị bệnh lúc đầu cũng có màu xám xanh sau đó chuyển dần sang màu nâu, nâu đậm, nếu gặp ẩm độ không khí cao, vết bệnh sẽ mọc một lớp nấm màu mốc xám xanh, trời khô vết bệnh bị nhăn lại, gặp gió to chỗ bị bệnh bị gẫy gập, làm cho hạt lúa bị lép lửng, gây thiệt hại năng suất nghiêm trọng.
– Trên hạt: vết bệnh có hình đốm tròn, viền nâu, tâm màu xám trắng, đường kính khoảng 1-2mm, làm cho hạt bị lem lép.
Để hạn chế tác hại của bệnh đạo ôn một cách chủ động, các bạn cần áp dụng kết hợp nhiều biện pháp trong quy trình quản lí dịch hại tổng hợp ngay từ đầu vụ. Cụ thể là
Dùng giống lúa kháng bệnh: tùy theo tình hình đất đai, tập quán canh tác mà chọn giống lúa kháng bệnh phù hợp với điều kiện thực tế của mình (việc chọn giống lúa nào các bạn nên tham khảo ý kiến của cán bộ BVTV hoặc khuyến nông ở địa phương).
– Không nên lấy lúa ở những ruộng đã bị bệnh đạo ôn ở vụ hè thu vừa thu hoạch để làm giống cho vụ đông xuân sau. Trước khi ngâm ủ nên ngâm giống trong nước nóng 54 độ C trong 10 phút. Cũng có thể xử lý giống bằng cách sau khi ngâm vớt giống lên để ráo nước rồi cứ mỗi giạ lúa giống trộn khoảng ba muỗng canh vun thuốc Rovral 50WP hoặc Copper B-WP, sau đó đem ngâm ủ giống bình thường.
– Tùy theo chân đất ở ruộng của các bạn tốt hay xấu, tỷ lệ nẩy mầm của giống cao hay thấp… mà gieo sạ khoảng 100-120kg lúa giống cho một ha là vừa, nếu dùng máy sạ hàng chỉ nên dùng khoảng 70-80kg.
– Không nên bón quá nhiều phân đạm, tuyệt đối không bón đạm tập trung vào trước thời kì cuối đẻ nhánh, làm đòng và trước sau trỗ, vì đây là thời kì cây lúa dễ bị nhiễm bệnh nhất. Cần bón cân đối giữa đạm, lân và kali. Nếu đã có kinh nghiệm thì nên “nhìn trời, nhìn đất, nhìn cây” để bón sao cho phù hợp, nếu chưa có kinh nghiệm thì nên bón theo bảng so màu lá lúa, tạo cho cây lúa chắc khỏe, đừng để cho cây lúa quá tốt lốp. Khi bệnh chớm xuất hiện mà thời tiết lại đang phù hợp cho bệnh thì phải ngưng bón đạm và không được để cho ruộng bị khô nước.
Phải kiểm tra ruộng lúa thường xuyên, chú ý những ruộng trồng giống nhiễm, những ruộng lúa tốt lốp, những ruộng đang ở thời kì cuối đẻ nhánh làm đòng và trước sau trỗ.
Khi thấy bệnh chớm xuất hiện mà thời tiết lại đang phù hợp cho bệnh phát sinh, phát triển và có khả năng gây hại nặng (thời tiết mát mẻ, ban đêm lạnh, đêm và sáng sớm có nhiều sương mù, ban ngày trời nhiều mây âm u ít nắng..) thì phải phun xịt thuốc kịp thời. Nên dùng bằng một trong các loại thuốc như: vua đạo ôn, Kaga Nhật, Fuji TOP, ASHIO… Ở giai đoạn sắp trỗ nếu thấy thời tiết thuận lợi cho bệnh thì phun ngừa một đợt thuốc vào lúc lúa sắp trỗ đến trỗ lẹt xẹt bằng các loại thuốc như: Bream Mỹ, Vua Đạo Ôn, FUJI TOP và thêm một lần nữa sau đó khoảng 10-15 ngày (tùy theo lần trước phun sớm hay trễ) để phòng ngừa bệnh tấn công trên cổ bông, bông và hạt lúa bằng các loại thuốc như: Vua Đạo Ôn, FUJI TOP
Nguồn: theo các Kỹ sư An Gia Phú